VİRÜS AİLELERİ :)

Evet taa 8 haziran tarihli yazımda virüs ailelerini tanıyacağız virüslerin genel özelliklerinden sonra demiştim. Biraz geç kaldım çünkü geniş bir konu olduğundan hem hazırlığı hem de rutin devam eden işler alıkoyuyordu özür diliyorum. Şimdi bilgi yoğunluğuna devam ediyoruz bu kez gerçekten hazırlıklı olmak gerek kafamız bayağı karışacak. Elimden geldiğince damıtılmış bir bilgi kullanmaya özen gösterdim anlayamayacağınız yerler için linkler koyacağım tahmin ederek. Bir de  ilk olarak sadece DNA virüslerinden bahsedeceğim linkleri, fotoğrafları ve en yeni bilgileriyle. Yarın da RNA virüsleri ve ardından virüs yapısına benzer prionlara ve viroidlere bakacağız. Bu yolu izlemeyi tercih etmemim nedeni hem benim bilgilerim hem de internette takip ettiğim en güncel verilerle, makalelerle destekli kalıcı bilgileri hafızamıza iyice kazımak istememdir.


Başlıyoruz yazımıza. Kapı çaldı.
- Kim o?
- Biziz canım yabancınız değiliz, virüsler, sadece size biraz bilgi vereceğiz :) .


Haydi bakalım.


I. Başlıca Virüs Grupları ve Aileleri

Virüsler nukleik asitlerine bakılarak ilk önce iki ana gruba ayrılırlar. Bunlar DNA ve RNA virüsleridir. DNA virüsleri sınıflandırmadaki temel kriterler göz önüne alınarak 6 virüs familyasına ayrılmakta olup, bunlar 

1. parvovirus, 
2. paovavirüs, 
3. adenovirus, 
4. herpesvirus, 
5. poxvirus ve 
6. hepadnavirus aileleridir.

RNA virusleri de temel kriterlere bakılarak 13 virüs ailesinde toplanmış olup bunlar 

1. Picornavirüs, 
2. calicivirüs,
3.  reovirus,
4.  iogavirus, 
5. orthomyxovirus, 
6. paramyxovirus, 
7. rhabdovirus, 
8. retrovirus, 
9. arenavirus, 
10. bunyavirus, 
11. caronavirus,
12.  flavivirus ve 
13. Filovirus aileleridir. 

Bunun dışında prionlar ve viroidler de küçük bir RNA parçacığı olup, tam virus özelliği göstermezler. ( Haklarında bu konunun ardından ayrıntılı bahsedeceğim şimdi daha çok kafamız karışmasın :) )

Unutulmaması gereken önemli bir nokta da; bazı virus gruplarının değişik familyalardaki virüsleri bünyelerinde bulundurarak karışık bir virüs grubu oluşturmalarıdır. Bu tür virüsler benzer nitelikte taşındıkları için ya da benzer görünümde hastalık oluşturdukları için bu şekilde gruplandırılırlar. Bu virüs grupları;

1. hepatit virüsleri, 
2. gastroenterit yapan virüsler, 
3. arbovirüsler, 
4. tümor virüsleri gibi virüs gruplarıdır. 

Şimdi ise kısaca önce DNA virüslerinden başlayıp virüs ailelerini detaylandıralım;

DNA VİRÜSLERİ

1.Parvoviridae: Parvovirüsler en küçük DNA virüsleridir. Çıplak kapsidli virionlara sahip, 18-26 nm çaplı ikozahedral simetriler, tek iplikçikli DNA’ya sahip virüslerdir. Çeşitli hayvan türlerinde hastalık oluşturmakta olup bazı durumlarda insanlarda da hastalık yapar. Kusurlu ve kusursuz olmak üzere iki tiptir: kusurlu parvovirüslerin DNA’sı DNA’nın artı ipliğinin ayrı, eksi ipliğinin ayrı tanecikleri taşıması nedeniyle alışmışın dışındadır. Kusursuz parvovirüslerin en iyi örneği olarak hücre anemilerinde aploblastik krizlere ve tokatlanmış yanak gibi bir döküntü ile karakterize olup hafif bir çocuk çağı hastalığı olan Erythema infectosum (Fifth Disease- Beşinci Hastalık) nedeni olan B19 virüsüdür. Bu familyada 3 cins bulunmakta olup bunlar; parvovirus, densovirüs ve adenoassociated virüsleridir. http://www.ictvdb.org/Ictv/fs_parvo.htm

                                        Resim 1.                                        Resim 2.

Resim1. Hücre biyolojisinde, otofaj ya da otofagositoz lisozomal mekanizma yoluyla hücrenin kendi komponetlerinin bozulmasıyla ilgili katabolik bir süreçtir. Otofaj hakkında daha ayrıntılı bilgi için ( http://en.wikipedia.org/wiki/File:Autophagy_diagram_PLoS_Biology.jpg ) (Role of Autophagy in Human Parvovirus B19 Infection.   http://ujkeb.com/autophagy.html
Resim 2. İnsan Parvovirus B19 ( http://www.pdbj.org/emnavi/emnavi_detail.php?id=1467 )

2.Papovaviridae: Papova adı papilloma, polyoma ve simiam virüs vacuola virüslerinin altı çizili harflerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Papovirüsler, hem insanları hem de hayvanları enfekte eden DNA virüsleridir. İnsanlarla ilişkisi nadirdir. Dairesel, çift sarmallı bir genoma sahip olup yaklaşık 45-55 nm çapındaki virionları zarfsız olup ikozahedral simetrili virüslerdir. Papovavirüslerin DNA’sı genellikle hücresel histonlarla ilişkisi olan kovalent bağlarla kapanmış dairesel çift sarmallı bir molekülden oluşur. Bu ailedeki virüsler doğal konaklarında latent ve kronik hastalıklara neden olur. Hayvan türlerinde tümör oluşumuna yol açarlar. İnsanlarda genellikle siğil oluştururlar. İki cinse sahiptir: papillomavirüs ve polyomavirüstür. Bu virüsler hücre çekirdeğinde çoğalırlar. İnsandaki üç popavavirüs; JC virüsü, BK virüsü ve insan papillomavirüsüdür. Polyomavirüs ile simian vakuolleştirici virüs 40 (SV40) sırası ile fare ve maymunların farklı türlerinde kötü huylu tümöre neden olurlar. İnsan papillomavirüsü deri, mukoz membran ve genital organlarda kanser oluşturan virüslerdir. İnsan papillomavirüsü (HPV) deride siğillere neden olur. Hayvan papovavirüsleri kemirici polyomavirüsü ve resus maymunlarının böbreğinde saptanan latent bir virüs olan SV40 en çok incelenmiş virüstür. Bunlar onkojenik virüslerdir.

                                Resim 3. SV40 ( http://www.pdbj.org/emnavi/emnavi_detail.php?id=5187 )

 Resim 4. İnsan Papilloma Virüsü- ThinPrep Pap smear yani sıvı bazlı yayma testi 1990'ların ortalarından itibaren sıvı bazlı tekniklerin kullanılması artmıştır. Günümüzde, Sure-Path (TriPath Imaging) and Thin-Prep (Cytyc Corp) olmak üzere iki çeşidi vardır. ) ile solda normal servik hücre grubu ve sağda HPV infekte hücreler görülmektedir.. HPV- infekte hücreler tipik koilosit yapı gösterir: Koilosit , perinukleer 'halo' içeren büyümüş hiperkromatik nukleuslu epitelyal hücre demektir.  x2-x3 genişlemiş nuklei (hücre çekirdeği) ve (hyperchromasia) (http://www.search.com/reference/Human_papillomavirus )


3.Adenoviridae: Adeno virüsler 60-75 nm çaplı, lineer çift sarmallı bir genoma sahip, ikozahedral simetriler, zarfsız virüslerdir. Hücre çekirdeğinde replike olurlar. 252 kapsomer içerir. Özellikle mukoz membranlara tutunarak hastalık yaparlar. İnsanlarda akut solunum yolu hastalıkları, farenjit, üst-alt solunum yolları hastalıkları, ateşli hastalıklar şeklinde görülür. Üç cins içerir: Mastadenovirüs, aviadenovirüs ve kültürü yapılamayan virüsler. Adenovirüs enfeksiyonları insandan insana solunum yolu ve göz salgıları ile geçer. 

                                 

Resim 5.Adenovirus 
  

  4. Herpesviridae (Herpetoviridae): Bu virüsler ikozahedral simetride, 180-250 nm büyüklüğünde çift sarmallı zarflı DNA virüsleridir. Sınıflandırılmaları biyolojik özellik ve genom yapısına göre yapılır. Deri, mukoza, salgı bezleri ve lenfoid dokularda enfeksiyon oluştururlar. Hem insan hem de hayvanların enfekte eden, yapısal açıdan birbirine benzeyen yaygın olarak bulunan virüs grubudur. Bütün zarflı virüsler gibi oda ısısında stabil değildirler ve lipid çözücülerle inaktive olurlar. Tüm insan herpesvirüsleri enfekte hücrelerin çekirdeği içinde çoğalırlar. Kapsid, protein zarfını çekirdeğin iç zarından geçerken elde eder. Üç alt ailesi vardır. Alfaherpesvirüs, betaherpesvirüs, gamaherpesvirüs. Alfaherpesvirinae içinde herpes simplexvirüs, varisella-zostervirüs, betaherpesvirinaede Cytomegalovirüs ve Epstein-barr virüs bulunur. Alfaherpesvirüslerin replikasyon süreleri kısadır ve birçok konak türünde üreyebilirler. Beta ve gama herpesvirüsleri ise tam tersidir. HSV-1 ve HSV-2’nin bilinen tek rezarvarı insandır ve deneysel olarak çeşitli hayvan ve hücre kültürlerini enfekte edebilirler. Antikorlarla yapılan çalışmalarda HSV-1’in genellikle ağız lezyonları ile ilişkili olduğunu ve yaşamın erken döneminde ortaya çıktığını HSV-2’nin ise genellikle genital lezyonlarda ilişkili olduğunu ve cinsel aktivitenin başlamasından sonra edinildiği kanıtlanmıştır. Cytomegalovirüs (CMV) enfeksiyonlarının çok yaygın olmasına karşın belirgin bir hastalık görünmesi enderdir. İnsan CMV’si insan ve insan hücre kültürü ile sınırlıdır. Virüsün transplasental yolla veya doğum sırasında emzirme, kan transfüzyonu veya cinsel ilişki ile ve hatta insandan insana solunum yoluna ait salgılar ve idrar ile bulaştığına inanılmaktadır. EBV virüsü Afrika ve Çin’de yaygındır. Yalnız insanlarda görülür. Bulaşma yolu ağız teması sonucunda solunum yolu salgılarının aracılığı ile olur.

                       

 Resim 6.  Herpesvirüs  mikroskop görüntüsü                      Resim 7. Herpesvirüs 3D

5.Poxvirüsü: En büyük DNA virüsüdür. Lineer çift sarmallı bir genoma sahip olup yaklaşık 230-400 nm büyüklüğüne eşittir. Düzenli bir simetrisi yoktur. Tuğla görünümlü, komplex yapılı, zarflı virüslerdir. Neden oldukları çiçeğe benzer deri lezyonları nedeniyle bu ismi alır. Diğer DNA virüslerinin aksine enfekte hücrelerin stoplazmasında çoğalır. Tüm pox virüsler taşıdıkları internal antijen nedeniyle immünolojik açıdan birbirleriyle ilişkilidir. Ayrıca daha özgül antijenleri, DNA homolojileri ve şekilleri bunun yanında doğal konakları gözönüne alınarak birbirinden farklı cinslere ayrılır. 7 cinsi: Orthopoxvirüs, Leporipoxvirüs, Avipoxvirüs, Capripoxvirüs, Suipoxvirüs, Parapoxvirüs ve gruplandırılamayan poxvirüsleridir. Bu virüs ailesi hücre stoplazmasında replike olurlar. Partiküllerin replikasyonlarında rol oynayan virion için birçok enzim içerir. İnsanlarda hastalık oluşturan poxvirüsler orthopoxvirüsler ve gruplandırılamayanlardır. Chordopoxvirineae alt ailesi omurgalıların poxvirüsleridir. Orthopoxvirüs cinsi variola major (çiçek), variola minor (alastrim), cowpox virüsleri içerir. Parapox cinsi orf, pseudocowpoxvirüs (sütçü nodülü virüsü) içerir. Sınıflandırılmamış olanlarda ise smallpox ve molluscum contagiosum bulaşıcı virüslerini içerir. Parapoxvirüs cinsi içinde normalde koyun ve sığırları etkileyen paravaksinya (sütçü nodülü) ve koyunlarda örf hastalığına yol açan virüs nadiren insanlara bulaşabilir. Çiçek, virüsün üst solunum yolunda ve bölgesel lenf düğümlerinde çoğalmaya başlamasıyla ortaya çıkan ve deriye yayılan çeşittir.

     
     Resim 8. Poxviridae                        Resim 9. mavi: Mastadenovirus, yeşil: Herpesvirüs

 6.Hepadnaviridae: 42 nm çaplı, zarflı, ikozahedral kapsid bulunduran, komplex, dairesel çift iplikli DNA içeren, ipliğin kovalent olarak kapatılmış bir daire olmaması ve diğer ipliğin boyunun yaklaşık %15 kısalmış olması nedeniyle alışılmadık bir özellik taşır. Genomu bilinen en küçük insan virüs çeşididir. Lipoprotein zarfı yüzey antijen (HBs) içerir. DNA polimeraz içeren enfektif partikülün yanısıra 22 nm sferik ve 80-180 nm büyüklüğünde flamantöz nonefektif partiküller mevcuttur. Bu virüsler karaciğer hücrelerine tropizm gösterirler. Kronik ve persistan enfeksiyonlar sıklıkla görülür. DNA’sı hücresel DNA’ya entegre olma yeteneğindedir. İnsanlara enfekte eden hepatit B virüsü akut ve kronik hepatit, siroz, immun komplex hastalıklardan sorumludurlar.

  
                          Resim 10. Hepadnaviridae ( Hepa: Ciğer, DNA, HepaDNAviridae)

DNA virüslerini bitirmiş bulunuyoruz. Ardından RNA virüsleri gelecek. Şimdilik hücreye giriş mekanizmalarına değinmedim, bu konu hakkında daha detaylı bilgiyi ayrı bir başlıkta vereceğim. Sağlığınız ve mutluluğunuz daimi olsun.